Nguồn: http://blog.sina.com.cn/s/blog_bdaf443a0102w8g8.html
Biên dịch: Mr. Nguyễn Hoàng Quân
Thái cực quyền luận
Thái cực giả, Vô cực nhi sinh, âm dương chi mẫu dã. Động chi tắc phân, tĩnh chi tắc hợp. Vô quá bất cập, tùy khúc tựu thân. Nhân cương ngã nhu gọi là tẩu, ngã thuận nhân bối gọi là niêm. Động cấp tắc cấp ứng, động hoãn tắc hoãn tùy. Tuy biến hóa vạn đoan, nhi lí vi nhất quán. Do chiêu thục nhi tiệm ngộ đổng kình, do đổng kình nhi giai cập thần minh. Nhiên phi dụng lực nhật cửu, bất năng khoát nhiên quán thông yên. Hư linh đỉnh kình, khí trầm đan điền. Bất thiên bất ỷ, hốt ẩn hốt hiện. Tả trọng tắc tả hư, hữu trọng tắc hữu yểu. Ngưỡng chi tắc di cao, phủ chi tắc di thâm, tiến chi tắc dũ trường, thối chi tắc dũ xúc. Nhất vũ bất năng gia, dăng trùng bất năng lạc, nhân bất tri ngã, ngã độc tri nhân. Anh hùng sở hướng vô địch, cái giai do thử nhi cập dã.
Tư kĩ bàng môn thậm đa, tuy thế hữu khu biệt, khái bất ngoại, tráng khi nhược, mạn nhượng khoái nhĩ. Hữu lực đả vô lực, thủ mạn nhượng thủ khoái, thị giai tiên thiên tự nhiên chi năng, phi quan học lực nhi hữu vi dã. Sát tứ lưỡng bát thiên cân chi cú, hiển phi lực thắng; quan mạo điệt ngự chúng chi hình, khoái hà năng vi.
Lập như xứng chuẩn, hoạt như xa luân, thiên trầm tắc tùy, song trọng tắc trệ. Mỗi kiến sổ niên thuần công, bất năng vận hóa giả, suất giai tự vi nhân chế, song trọng chi bệnh vị ngộ nhi. Dục tị thử bệnh, tu tri âm dương; niêm tức thị tẩu, tẩu tức thị niêm, dương bất li âm, âm bất li dương; âm dương tương tể, phương vi đổng kình. Đổng kình hậu, dũ luyện dũ tinh, mặc thức sủy ma, tiệm chí tòng tâm sở dục. Bổn thị xá kỷ tòng nhân, đa ngộ xá cận cầu viễn. Sở vị soa chi hào li, mậu chi thiên lí. Học giả bất khả bất tường biện yên. Thị vi luận.
Chú giải:
- “Thái cực giả, Vô cực nhi sinh động tĩnh chi cơ âm dương chi mẫu dã”
Chú thích: Thái cực vốn là khởi nguyên của vạn vật trong thiên địa vũ trụ – Ở đây chỉ Thái cực quyền. Vô cực là trạng thái hư không, tĩnh tịch, hỗn độn trước khi vạn vật thiên địa trong vũ trụ được sinh ra – Ở đây chỉ trạng thái chuẩn bị trước khi diễn luyện Thái cực quyền. Lúc này trong tâm an nhiên, bão nguyên thủ nhất, vô niệm vô dục vô cầu, trạng thái hư không, không chấp trước, gọi là Vô cực. Vô cực động mà sinh âm dương, âm dương mông phát mà sinh Thái cực. Khi động tĩnh vị động, tất cả âm dương cương nhu, tiến bộ, khai hợp đã ngụ trong đó. Có thể nói là mẹ của vạn hữu. Mẫu là bản nguyên, căn bản, là mấu chốt của động tĩnh. Động là chỉ vật thể di động theo phương hướng và tốc độ nhất định trong không gian. Tĩnh là bảo trì hoặc duy trì vật thể tại vị trí nguyên hữu. Động tĩnh vô đoan, âm dương vô thủy là mấu chốt của Thái cực. Thái cực quyền hành công, động trung tồn tĩnh ý, tĩnh trung ngụ động cơ, tĩnh cực tắc động, động cực tắc tĩnh, nhất động nhất tĩnh hỗ vi kì căn.
- “Động chi tắc phân, tĩnh chi tắc hợp”
Chú thích: Thái cực quyền khi hành công, giữa động và tĩnh, tiền hậu, thượng hạ, tả hữu, thủ túc, trửu khố của các tư thế đều tuân theo âm dương hư thật, nên nói “động chi tắc phân”. Trong trạng thái tương đối tĩnh, cơ thể, động tác không thấy quỹ tích vận hành, âm dương hư thật ở trong đó, nói là “tĩnh chi tắc hợp”. Lấy trạng huống phát lực mà nói, khi ta động, đem lực của đối phương phân hóa, không thể trực đạt thân ta, khi kình của đối phương lạc không, hơi tĩnh, kình của ta hợp nhi hỗn chỉnh, tức khắc phát phóng. Nên có thể “hậu phát tiên chí” .
- “Vô quá bất cập, tùy khúc tựu thân”
Chú thích: “quá” là vượt qua. “Cập” là đáo tới. “Tùy” là thuận tùy. “Tựu” là thì. “Quá” và “bất cập” đều là thất trung. Thất trung thì âm dương mất cân bằng, nên không thể hợp. Vận kình quá thì sinh đỉnh kháng, “bất cập” thì rời (đâu), lệch (thiên). Cần không thừa không thiếu, tùy theo hoàn cảnh mà co hay duỗi, tùy theo cơ mà ứng biến, không được cứng nhắc bất biến, không được cố chấp ý mình. Người mới học Thái cực quyền dễ phạm lỗi “quá”, khi mới hiểu kình (đổng kình) thường bị “bất cập”, người học cần chú ý.
- “Nhân cương ngã nhu vị chi tẩu, ngã thuận nhân bối vị chi niêm”
Chú thích: “nhân” chỉ đối phương. “Cương”: cương mãnh hữu lực. “Nhu”: nhu thuận, bất kháng kình. “Tẩu”: hóa lực của địch tới. Dụng nhu biến đổi phương hướng lực của địch, không bị khống chế, gọi là “tẩu”. “Thuận”: đắc cơ, đắc thế, tự do tiện lợi. “Bối”: không đắc cơ thế, hành động không tự do thuận lợi. “Niêm”: khống chế lực của địch thủ. Khi địch thủ dụng lực cương mãnh bạo liệt, ta thuận ứng thế đó, như dính lấy vật, vật và ta hợp nhất, thuận thế thủ thắng. Đó gọi là “niêm”.
- “Động cấp tắc cấp ứng, động hoãn tắc hoãn tùy, tuy biến hóa vạn đoan nhi lí vi nhất quán”
Chú thích: khi cùng địch thủ giao thủ, tốc độ động thủ nhanh chậm của mình cần tùy theo đối thủ biến hóa mà thay đổi. Tốc độ vận động của địch thủ nhanh mà ta ứng đối chậm, phản ứng trì độn, tất sẽ bị địch khống chế. Kình của địch kình chưa vận tới, ta quá vội vàng, chiếm tiên cơ phát lực, thường không thể hữu hiệu tiết chế địch thủ, ngược lại địch thủ có thể thừa cơ. Đó đều là tệ bệnh cần khắc phục. Khi cùng địch thủ giao thủ, tuy động tác của đối phương thiên biến vạn hóa, nhưng chỉ cần ta có thể cùng địch cấp hoãn tương tùy, có thể thuần nhậm tự nhiên, không chút ngưng trệ, nhất định nắm chắc phần thắng.
- “Do trứ thục nhi tiệm ngộ đổng kình, do đổng kình nhi giai cập thần minh, nhiên phi dụng lực chi cửu, bất năng khoát nhiên quán thông yên”
Chú thích: “vạn lí chi hành thủy vu túc hạ”, “tham thiên chi mộc khởi vu hào mạt”. Làm việc gì cũng đều cần tuần tự tiệm tiến, không thể “cấp công cận lợi”, đặc biệt là tập luyện Thái cực quyền, thường “dục tốc tắc bất đạt”, tất cần tuần tự tiệm tiến. Cho nên người tập luyện Thái cực quyền, trước tiên cần bắt đầu từ mô phỏng tư thế của sư phụ. Tư thế chính xác rồi, tiếp theo cầu giữa các thể nối tiếp và quá độ, luyện thuần thục toàn bộ sáo lộ. Luyện thuần thục chiêu pháp rồi tiến hành thực tiễn, học tập dụng pháp thực chiến của các chiêu, thế. Nếu có thể sử dụng thích đáng, đối địch không bị thất bại, mới coi là thuần thục. Sau khi thuần thục, lấy thôi thủ chứng nghiệm, cầu đổng kình. Nghiên cứu động tác của đối phương khinh trọng hoãn cấp, cùng phương hướng, đại tiểu, điểm tác dụng. Lâu dài sẽ từ hiểu kình tới không chỗ nào, dù nhỏ tới đâu mà không hiểu – mới coi là chân chính hiểu kình. Hiểu kình rồi, không cầu dụng kình mà kình tự hợp, dần đạt tới “dĩ ý vận kình, dĩ khí đại ý”, tinh thần hàm súc, không cần cố gắng thì đạt tới giai đoạn thần minh. Quá trình từng bước tiến lên như vậy, nếu không có hàng chục năm thuần công thì khó lòng đạt tới.
- “Hư lĩnh đỉnh kình, khí trầm đan điền”
Chú thích: “đỉnh”: cái thóp, trẻ sơ sinh xương nơi đó mềm, chưa kín, tùy hô hấp mà rung động, đạo gia gọi là thượng nê hoàn cung, phủ tàng thần. Đạo gia thượng điền luyện thần. Người luyện Thái cực quyền chủ trương thân tâm hợp nhất, nội ngoại kiêm tu, tinh thần và nhục thể đồng thời được tu luyện. Khi vận động khiến đỉnh viên quang hư linh. Đỉnh chỉ đạo toàn thân, đầu đỉnh huyền thì chu thân cốt cách chính trực, cân nhục thuận toại, động tác của toàn thân nhất trí, không lo tả hữu tiền hậu bị trói buộc.
Đan điền: chỉ hạ đan điền, theo tác giả khảo cứu, nó nằm tại giao điểm giữa đường nối rốn – thận và đường nối bách hội – hội âm. Thường dụng hô hấp sâu để khí quy về đây, tự có thể thần vượng khí túc. Lão Tử viết: “Thiên địa chi gian kì do hồ” . Lại viết: “Hư kì tâm, thật kì phúc” đều giảng thổ cố nạp tân. Quy căn phục mệnh, cứ như vậy tất có thể trừ bệnh, kéo dài tuổi thọ. Hạ đan điền là trọng điểm của toàn thân, người tập quyền trầm khí vào đó thì sừng sững bất động. Khi trầm khí cần từ từ hạ xuống, giữa hữu ý và vô ý, không được dụng lực biệt khí, khiến bụng dưới căng ra, nếu không thận trọng sẽ dẫn tới các bệnh như sa ruột, không thể cẩu thả.
- “Bất thiên bất ỷ, hốt ẩn hốt hiện”
Chú thích: “thiên”, “ỷ”: đều là mất đi trung chính. Tàng: ẩn nấp; “Hiện”: hiển lộ. Hốt ẩn hốt hiện thần minh nan trắc. Ngoại chỉ tư thế của thân thể, nội chỉ thần khí vận kình. Thần khí ý lực toàn thân quán triệt, vô quá bất cập, hốt ẩn hốt hiện, khiến đối phường không thể phán đoán. “Hư linh đỉnh kình”, “khí trầm đan điền” cần có ý hoạt bát, hứng thú tự nhiên, quá cẩn thận thì thần khí ngưng trệ, tư thái ngốc nghếch, vận kình không đạt hư linh, cho nên cần hốt ẩn hốt hiện.
- “Tả trọng tắc tả hư, hữu trọng tắc hữu yểu”
Chú thích: yểu (yao): không thể nắm bắt. Câu này giải thích thêm về câu “hốt ẩn hốt hiện chi”. Khi tiếp thủ với đối phương, nếu cảm thấy bên trái ta nặng, thì bên trái ta cần biến thành hư, khiến địch cảm thấy xa xôi không thể nắm bắt, tùy theo ý mà biến hóa, không được có chút đỉnh kháng, chuyển đổi hư thực như vậy khiến nơi nơi (địch) lạc không, mà không biết làm sao. Bên phải cũng vậy. “Hư” và “yểu” đồng nghĩa.
- “Ngưỡng chi tắc di cao, phủ chi tắc di thâm”
Chú thích: “ngưỡng”: nâng lên. “Phủ”: đè xuống. Khi giao thủ, địch muốn nâng ta lên, ta dựa vào lực đó mà cao, ý muốn cao tới trời, khiến địch khó bấu víu. Địch muốn đè ta xuống, ta lập tức thuận thế hạ xuống như vực sâu, thế của địch thay đổi, mất trọng tâm, mà không biết.
- “Tiến chi tắc dũ trường, thối chi tắc dũ xúc”
Chú thích: khi ta tiến lên tấn công địch, địch thuận lĩnh kình của ta, ta lập tức thuận thế trường thân, khiến địch không thể lùi. Địch thừa thắng tiến lên, ta lập tức thu súc đùi sau, khiến truy không kịp, lực sẽ tận. Tự bất tái đắc sính. Thái cực quyền lấy nhu tĩnh làm chủ, nhưng không chỉ nhường, mà là lấy thối làm tiến, lấy thối làm công. Toàn tại thuận tùy thế, bất tất câu nệ.
- “Nhất vũ bất năng gia, dăng trùng bất năng lạc”
Chú thích: vũ, dăng trùng đều là phân lượng cực khinh. Gia: tăng gia; trứ: phụ trứ. Nói rằng người đã tiến nhập vào giai đoạn cao cấp của Thái cực quyền thì cảm giác cực kì mẫn duệ, dù tiếp xúc rất nhẹ cũng biết ngay. Hơi động đã tới. Tức khinh như lông vũ, như dăng trùng (ruồi), đối phương hơi gần thân ta lập tức ta đã biết, lập tức có động tác tránh hại có lợi, không để cho “nhất vũ”, “nhất dăng trùng” gần thân ta. “Thủ tĩnh đốc, trí hư cực” mới có thể bất động. Nếu không luyện tập lâu dài, cơ thể nhuyễn linh, cảm giác linh mẫn dị thường, thì khó đạt tới cảnh giới này.
- “Nhân bất tri ngã, ngã độc tri nhân. Anh hùng sở hướng vô địch, cái do thử nhi cập dã”
Chú thích: Tôn Tử viết: “Tri kỷ tri bỉ, bách chiến bất đãi”. Lại viết: “Thiện công giả địch mạc năng ngự chi, thiện thủ giả địch mạc năng công chi”. Người tinh thông Thái cực quyền, do có thể hư tĩnh mà âm dương tương hợp; do cảm giác linh mẫn mà năng cương nhu tương tễ. Dù đối phương làm một động tác nhỏ, ta đều biết, nhưng đối phương không biết hành động và ý đồ của ta. Quyền thuật gia đạt tới vô địch đều do con đường này.
- “Tư kĩ bàng môn thậm đa, tuy thế hữu khu biệt, khái bất ngoại hồ tráng khi nhược, mạn nhượng khoái nhĩ”
Chú thích: Tư kĩ: phiếm chỉ các loại quyền thuật. Ý là, có nhiều môn phái vũ thuật. Lưu phái khác nhau, đương nhiên tư thế khác biệt. Nhưng ngoài Thái cực quyền, các môn quyền thuật đều đặc biệt chú trọng huấn luyện sức mạnh và tốc độ. Lấy mạnh khinh yếu, lấy nhanh đánh chậm, mà không cầu các quyết như hiểu kình, khinh linh, dĩ tĩnh chế động…
- “Hữu lực đả vô lực, thủ mạn nhượng thủ khoái, thử giai tiên thiên tự nhiên chi năng, phi quan học lực nhi sở vi dã.”
Chú thích: Người có lực khí mạnh đánh bại kẻ khí lực yếu, người có thân thủ mẫn tiệp đánh bại kẻ trì độn, đó đều là năng lực thiên phú, không phải là điều cần phấn đấu học tập để đạt được.
- “Sát tứ lưỡng bát thiên cân chi cú, hiển phi lực thắng, quan mạo điệt ngự chúng chi hình, khoái hà năng vi.”
Chú thích: thời cổ gọi người thất thập là thọ (mạo), bát thập là thượng thọ (điệt). Ý là lão nhân thiếu sức mạnh, hành động chậm chạp.Câu “Tứ lưỡng bát thiên cân” trong Thái cực quyền thôi thủ ca quyết, như cái cân cân vật, quả cân nhỏ cs thể cân vật nghìn cân toàn do lí của đòn bẩy, tà diện. Thái cực quyền lấy lực nhỏ thắng đại lớn, tương hợp với lí đòn bẩy, tà diện trong vật lí học, là có căn cứ khoa học. Lão nhân lực suy có thể kháng ngự chúng nhân, tuyệt đối không dụa vào tốc độ của thủ cước, mà toàn dựa vào công phu nhiều năm tu luyện Thái cực.
- “Lập như bình chuẩn, hoạt tự xa luân”
Chú thích: bình chuẩn, chỉ cái cân, trung chính và linh mẫn. Thái cực quyền trung chính an tĩnh, bất thiên bất ỷ, tích bối tam quan tự nhiên sướng thông. Cân đo lực lớn nhỏ của địch chính xác, không sai. Thái cực quyền viên diệu trang nghiêm, linh hoạt vô trệ, chu thân chuyển động như bánh xe.
- “Thiên trầm tắc tùy, song trọng tắc trệ, dục tị thử bệnh, tu tri âm dương.”
Chú thích: thiên trầm: do nghiêng lệch mà sụp ngã. Thái cực quyền giảng cầu trung chính, bình viên, không được cúi trước ngửa sau, hay nghiêng trái phải. Bất chính thì thiên lệch , thiên thì dễ ngã. Song trọng là hai đùi cương trực, cân bằng đạp đất. Thái cực quyền yêu cầu hai chân linh hoạt, phân rõ hư thật, không được cứng nhắc. Lão Tử viết: “Khóa giả bất hành” – chính là giảng hai chân mở ra bằng nhau, cùng chạm đất, không hoán đổi hư thật, chính là không thể bước đi, cho nên người phạm bệnh song trọng, hành động tất nhiên sẽ trì trệ. Muốn giải trừ bệnh song trọng, cần hiểu phân thanh âm dương, hư thật.
- “niêm tức thị tẩu, tẩu tức thị niêm”
Chú thích: chế kình của địch là niêm, hóa là tẩu – là hai phương diện của cũng một sự vật, không thể tách rời. Chế mà hóa, hóa mà chế, chế không rời hóa, hóa đồng thời là chế.
“Âm bất li dương, dương bất li âm, âm dương tương tễ, phương vi đổng kình”
Chú thích: Âm dương hỗ vi tiêu trường – như hai cực của nam châm, không thể phân cát. Người đắc Thái cực quyền tam muội mới có thể tri kỷ tri bỉ cương nhu hư thật. Âm dương hư thật tương phụ tương thành, không thất cơ, mới là chân chính đổng kình.
- “Đổng kình hậu dũ luyện dũ tinh, mặc thức sủy ma, tiệm chí tòng tâm sở dục”
Chú thích: chỉ có sau khi đổng kình, mới có thể càng luyện càng tinh. Như bất đổng kình, thì càng luyện càng không. Sau đổng kình, tiếp tục trầm mặc hạ công phu, nhiên cứu hướng tới tinh tế, sẽ đạt đến tùy tâm sở dục.
- “Bổn thị xá dĩ tòng nhân, đa ngộ xá cận cầu viễn”
Chú thích: khi cùng địch giao thủ, bất khả cường hành lấy ta làm trung tâm, nhất ý cô hành, quá chấp trước, cố chấp mà hành, mà cần tùy cơ ứng biến, không câu nệ thành kiến, bỏ tự ngã; nếu không thực hiện được “xá dĩ tòng nhân” thì sẽ vọng động rơi vào nghịch thế, động thì phạm lỗi.
- “Sở vị soa chi hào li, mậu chi thiên lí, học giả bất khả bất tường biện yên, thị vi luận”
Chú thích: Thái cực quyền chính là trong mâu thuẫn đối lập cầu đắc thống nhất, trong vận động biến hóa cầu đắc cân bằng, cho nên cực kì tỉ mỉ, tinh vi, nếu không chú ý sẽ bị lạc hướng. Người có chân tâm tu luyện Thái cực quyền không thể không cẩn thân phân biệt đúng sai, kẻo ngày càng sai đường. Mục đích là giúp cho người tập luyện Thái cực quyền đi đúng đường, là câu kết của Quyền luận này.
