Thái cực quyền Thập yếu là yêu cầu căn bản của Dương thức Thái cực quyền truyền thống. Nội dung của Thập yếu ngắn gọn, vắn tắt, giải thích không đủ và có nhiều tầng thứ. Người tập Dương thức Thái cực quyền truyền thống cần liên tục nghiên cứu, trải nghiệm, thực hành Thập yếu để nâng cao công phu Thái cực quyền của mình. Nguyễn Hoàng Quân
Dương Trừng Phủ khẩu thuật
Trần Vi Minh ghi chép
Biên dịch: Nguyễn Hoàng Quân
- Hư linh đỉnh kình:
Hư linh đỉnh kình là đầu cần ngay thẳng, tinh thần quán chú tại đỉnh. Không được dùng lực, dùng lực thì cổ bị cứng, khí huyết không thể lưu thông, cần có ý hư linh tự nhiên. Nếu không hư linh đỉnh kình thì tinh thần không thể nâng cao.
- Hàm hung bạt bối:
Hàm hung là ngực hơi nội hàm, khiến cho khí trầm về đan điền. Ngực không được nâng lên, ngực nâng lên thì khí bao đầy ngực, trên nặng dưới nhẹ, gót chân dễ nổi. Bạt bối còn gọi là “khí thiếp bối” (khí dán ở lưng). Có thể hàm hung thì tự có thể bạt bối, có thể bạt bối thì có thể lực do bối phát, từ đó mà có sức mạnh rất lớn (thành vô địch).
- Tùng eo:
Eo là chủ (chúa tể) của toàn thân, khi có thể lỏng eo, thì 2 chân sẽ có lực, hạ bàn vững vàng. Hư thực biến hóa đều do eo dẫn động, do đó viết: “Mệnh ý nguyên đầu tại eo tế” (tức gốc của mệnh và ý tại eo). Có lực đạt lực, tất lĩnh từ eo đùi vậy.
- Phân hư thực:
Trong Thái cực quyền phân hư thực có ý nghĩa quan trọng nhất. Nếu toàn thân ngồi trên chân phải, thì chân phải là thực, chân trái là hư; nếu toàn thân ngồi trên chân trái, thì chân trái là thực, chân phải là hư. Có thể phân hư thực, thì sau chuyển động sẽ khinh linh, không chút phí lực. Nếu không thể phân, thì bước bộ nặng nề, chẳng những tự đứng không vững, mà còn dễ bị đối phương dẫn động.
- Trầm kiên trụy chỏ:
Trầm kiên là vai lỏng mở buông xuống. Nếu không thể lỏng trầm, hai vai nhô lên, thì khí theo đó mà lên, toàn thân sẽ không có lực.
Trụy chỏ là, chỏ có ý lỏng rơi xuống. Nếu chỏ treo lên, thì vai không thể trầm, ném đối phương không xa, gần với đoạn kình của ngoại gia quyền vậy.
- Dụng ý bất dụng lực:
Thái cực quyền luận viết: đó toàn là dụng ý bất dụng lực. Luyện Thái cực quyền, toàn thân lỏng mở, không được dùng chút chuyết kình nào, nó làm lưu trệ gân cốt huyết mạch, tự trói buộc mình. Sau khi loại được chuyết kình thì có thể khinh linh biến hóa, viên chuyển tự nhiên. Có thể (có người) nghi ngờ rằng: sao không dùng lực lại có thể phát triển được lực? Cơ thể con người có kinh lạc, giống như đất có sông ngòi. Sông ngòi không bị chặn thì nước có thể chảy, kinh lạc mà không bị bế thì khí thông. Nếu toàn thân ngạnh kình bó chặt kinh lạc, khí huyết bị đình trệ, chuyển động không linh, nếu bị đối phương khiển thì toàn thân động. Nếu không dùng lực mà dùng ý, ý ở đâu khí sẽ đến đó. Nếu khí huyết lưu chuyển, ngày ngày thông suốt, chu lưu toàn thân, không bao giờ đình trệ. Luyện tập lâu dài, sẽ đạt chân chính nội kình. Trong Thái cực quyền luận viết: “cực nhu nhuyễn, nhiên hậu năng cực kiên cương dã”. Người tập thuần thục Thái cực quyền, 2 cánh tay như thép bọc bông, phân lượng cực trầm. Người luyện ngoại gia quyền, khi dùng lực thì rõ có lực, khi không dùng lực thì cực nhẹ nổi. Có thể thấy cái lực này, là ngoại kình nổi ở bên ngoài. Lực ngoại gia rất dễ dẫn kình, không thích đáng vậy.
- Thượng hạ tương tùy
Về thượng hạ tương tùy, Thái cực luận viết: gốc tại bàn chân, lực phát do đùi, điều khiển tại eo, hình thành ở bàn tay; từ chân qua đùi tới eo cần một khí hoàn chỉnh (“kì căn tại cước，phát ư thối，chủ tể ư yêu，hình ư thủ chỉ，do cước nhi thối nhi yêu，tổng tu hoàn chỉnh nhất khí”). Tay động, eo động, chân động, nhãn thần cũng tùy đó mà động. Được như vậy thì gọi là thượng hạ tương tùy. Nếu có bộ phận không động, thì sẽ bị tán loạn.
- Nội ngoại tương hợp
Luyện tập Thái cực quyền là luyện tập tinh thần. Do đó viết: “thần vi chủ soái，thân vi khu sử”. Tinh thần được nâng cao, tự nhiên cử động khinh linh. Giá tử (quyền thế, bài quyền) không ngoài hư thực khai hợp. Nói là khai, không chỉ chân tay khai, tâm ý cũng cần khai; nói là hợp, không chỉ chân tay, mà tâm ý cũng cần hợp. Có thể trong ngoài hợp thành nhất khí, thì hồn nhiên vô gian.
- Tương liên bất đoạn:
Kình trong ngoại gia quyền thuật là chuyết kình hậu thiên. Do đó mà nó có khởi có dừng, có nối có đứt, khi lực cũ đã qua mà lực mới chưa sinh, lúc đó cực dễ bị đối phương lợi dụng. Thái cực quyền dùng ý không dùng lực, từ đầu tới cuối, liên miên không dừng, theo vòng tròn mà trở về ban đầu, tuần hoàn không cùng. Quyền luận viết: “như Trường Giang đại hà，thao thao bất tuyệt”, lại viết: “vận kình như trừu ti”, đều nói về một khí quán thông vậy.
- Động trung hữu tĩnh
Ngoại gia quyền lấy nhẩy nhót làm năng lực, dùng hết khí lực, do đó tập xong, không ai không thở dốc. Thái cực quyền lấy tĩnh ngự động, tuy động mà tĩnh. Do đó mà luyện giá tử (bài quền, thế quyền) càng chậm càng tốt. Chậm thì hô hấp được sâu dài, khí trầm đan điền, huyết mạch không bị hại. Người tập cần lưu tâm thể hội, sẽ hiểu được ý đó.
