Bát Quái Chưởng còn gọi là Du thân bát quái chưởng, Bát quái liên hoàn chưởng, là loại quyền thuật chuyên về biến đổi chưởng pháp và di chuyển bộ pháp. Do vận động có thể biến đổi ngang dọc, phân thành tám phương vị, tứ chính tứ ngung – tương tự với quái tự của bát quái đồ “Chu dịch” do đó gọi là Bát quái chưởng. Một số môn Bát Quái Chưởng có lão quyền phổ thường lấy quái lí để giải thích quyền lí, lấy tám quái vị đại biểu cơ bản tám chưởng.
Bát Quái Chưởng có 5 lưu phái có ảnh hưởng là: Duẫn phái, Lương phái, Trình phái, Trương phái. Bát Quái Chưởng là loại quyền được lưu truyền rộng rãi ở Trung quốc, là một trong ba môn Nội gia quyền, thể hiện lý âm dương chưởng, Đạo gia dưỡng sinh, kiện thân, phòng thân. Nó lấy “bát đại trang pháp” là “chuyển chưởng công”, tập trung “Bát đại xuyến thủ” thành một thể, phối hợp với “Bát đại bộ”, bãi, khấu, thuận bộ pháp làm cơ sở, lấy nhiễu quyển tẩu chuyển làm cơ bản lộ tuyến vận động, lấy chưởng pháp làm trung tâm, trong chạy chuyển toàn thân nhất chí, bộ tựa hành vân lưu thủy, thân pháp yêu cầu: ninh chuyển, toàn phiên phối hợp hoàn chỉnh, tẩu như du long, phiên chuyển tự ưng. Thủ pháp chủ yếu gồm: xuyên, sáp, phách, liêu, hoành, chàng, khấu, phiên, thác đẳng. Bát Quái Chưởng là môn quyền thuật bao hàm dưỡng sinh và kĩ kích (chiến đấu) thành một, hàm dưỡng đạo đức, do Đổng Hải Xuyên tiên sư đem võ công với nội công dung thành nhất thể, thu lượm sở trường của các phái, làm cho kình nghiệm thêm phong phú, sáng tạo thành phương pháp kỹ thuật độc đáo lấy chưởng chủ. Bát Quái Chưởng lấy việc chạy theo hình xuyến và “tranh nê bộ, tiễn tử thối, ổn như tọa kiệu”, chuyển đổi khấu bài với tị chính đả tà … làm hình thức vận động, nó khác với các loại quyền thuật khác. Đồng thời với phương diện trị bệnh, nội công, kĩ kích và hàm dưỡng đạo đức, có hiệu quả rõ rệt. Đặc biệt với phương diện nội công và tu dưỡng đạo đức, biểu hiện càng xuất sắc.
Trong luyện tập chạy chuyển luyện được khí quán tứ sảo, đạt tứ chi bách hài, thông 2 mạch nhâm đốc, toàn thân thư thái, phiêu diêu – là một loại nội công động cao cấp.
Khởi nguyên của Bát quái chưởng
Căn cứ khảo chứng, Đồng Hải Xuyên đời Thanh, người tỉnh Hà Bắc, huyện Văn An ( ước 1797~1882) trong khi ngao du Giang Nam thì đạt được hướng dẫn phương pháp tu luyện của Đạo, kết hợp vũ thuật gia chỉnh lí mà thành. Sau đó Đổng Hải Xuyên làm quyền sư tại vương phủ triều Thanh, từ đó Bát Quái Chưởng bắt đầu lưu truyền tại Bắc kinh, gần 100 năm sau lan rộng ra toàn quốc và truyền bá ra nước ngoài.
Đặc điểm của Bát quái chưởng
Là thân tiệp bộ linh ﹐ tùy tẩu tùy biến ﹐ khi cùng đối phương giao thủ thì thân thể khởi phục ninh chuyển mẫn tiệp đa biến. Ngạn ngữ quyền nói rằng “Hình như du long ﹐ nhìn như viên (vượn) thủ ﹐ tọa như hổ ngồi, chuyển tự ưng lượn” . Cơ bản công lấy thung bộ, hành bộ làm cơ sở. Thân hình yêu cầu đầu đỉnh, cổ thẳng, thẳng eo, xuôi mông, tùng vai, buông chỏ, thực bụng, thông ngực, hấp hông, nâng háng. Bộ pháp yêu cầu khởi lạc bình ổn, bãi khấu rõ ràng, hư thật phân minh, hành bộ như thang nê (lội bùn) ﹐ tiền hành như tọa kiệu ﹐ xuất cước yếu ma hĩnh ( lưỡng cước hõa quan tiết tương thiếp nhi quá ). Tẩu quyển thì nội cước trực tiến, ngoại cước nội khấu ﹐ lưỡng tất (gối) tương bão, không được mở háng, thân pháp chú trọng ninh ﹑ toàn
Bát quái chưởng chuyển, lật viên hoạt không trì trệ. Thủ hình có 2 loại “long trảo chưởng”, “ngưu thiệt chưởng lưỡng”. Thủ pháp chủ yếu có 16 pháp: thôi, thác, đái, lĩnh, bàn, lan, tiệt, khấu, tróc, nã, câu, đả, phong, bế, thiểm, triển. Yêu cầu năng tiến năng thối, năng hóa năng sinh, hư thật kết hợp, biến hóa vô cùng. Mỗi chưởng phát xuất đều cần lấy eo làm trục, chu thân nhất thể, nội ngoại tương hợp, ngoại trọng thủ nhãn thân pháp bộ, nội tu tâm thần ý khí lực.
Động tác của Bát quái chưởng yêu cầu “thuận cảnh đề đính”, “tùng kiên thùy trửu”, “sướng hung thật phúc”, “lập yêu lưu đồn’, “súc khố hợp tất”, “thập chỉ trảo địa”. Bát quái chưởng dĩ “Cổn toản tranh khỏa, kì chính tương sinh, tẩu chuyển ninh phiên, thân tùy bộ tẩu, chưởng tùy thân biến, hành tẩu như long, hồi chuyển nhược hầu, hoán thế tự ưng, uy mãnh như hổ” ; dĩ khúc sát trực, dĩ động nhiễu tĩnh, dĩ tĩnh sát động vi tu luyện nguyên tắc.
Bát quái chưởng phân thành 3 bộ công phu: “Định giá tử”, “Hoạt giá tử” và”Biến giá tử”. “Định giá tử” là công phu cơ sở, yêu cầu mỗi chiêu mỗi thức đều cần qui củ, nên chậm, không nên nhanh, lấy cầu tư thế chính xác, thung bộ vững chắc, hành bộ bình ổn đạt tới thiết thực. “Nhập môn cửu yếu” , tức: tháp ( tháp yêu ), khấu ( hàm hung ), đề ( vĩ lư thượng đề, cốc đạo nội đề ), đỉnh ( đầu thượng đỉnh, thiệt thượng đính, thủ tiền đính ), khỏa ( khỏa tí ), tùng ( tùng kiên, trầm khí ), thùy ( thùy trửu ), súc ( khố căn, kiên oa nội súc )﹑ khởi.
Bát quái chưởng toản lạc phiên ( tí nội ngoại toàn ) và các yếu lĩnh khác, cần tránh “đỉnh hung, đề phúc, nỗ khí, chuyết lực“ ( gọi là 3 đại bệnh )﹐ “Hoạt giá tử” chủ yếu luyện tập động tác phối hợp, trong di chuyển biên hóa vận dụng thành thạo. “Biến giá tử” yêu cầu nội ngoại thống nhất, ý lĩnh thân tùy, biến hoán tự như, tùy ý xuyên sáp, không bị thứ tự quyền sáo hạn chế, đạt tới nhẹ như lông hồng, biến như chớp điện, vững như bàn thạch.
Yêu cầu công lý:
1. Tam hình tam thế: tam hình tức”Hành tẩu như long, động chuyển như hầu, hoán thế tự ưng” . Tam thế tức “Bộ như thang nê, tí như ninh thằng, chuyển như ma ma.
2. Tam không tam hợp: tam không tức: “Thủ tâm hàm không, cước tâm hàm không, hung tâm hàm không” . Tam hợp tức: “Ý dữ khí hợp, khí thượng lực hợp, lực dữ ý hợp” .
3. Tam viên tam đính: tam viên tức”Tích bối yếu viên, lưỡng bàng bão viên, hổ khẩu trương viên.” Tam đính tức”Thiệt đính ngạc, đầu đính thiên, chưởng đính tiền” .
4. Tam khỏa tam mẫn: tam khỏa tức”Khí yếu khỏa, kiên yếu khỏa, lưỡng trửu yếu khỏa” . Tam mẫn tức”Tâm yếu mẫn, nhãn yếu mẫn, chưởng yếu mẫn” .
Cửu luận
“Cửu luận”Thị: luận thân, luận kiên, luận tí, luận chỉ, luận thủ trửu, luận cổ luận túc, luận cốc đạo, luận thối.
1. Luận thân: đầu chính thân trực, hư linh đính kính, dĩ yêu vi trục, khóa vi tiên phong.
2. Luận kiên: kiên nghi tùng, tùng tắc kiên huyệt khai, khí quán toàn thân.
3. Luận tí: tiền tí viên tắc nội kính thân xuất, tự khúc phi khúc, tự trực phi trực, khúc như cung hình kì lực vô cùng.
4. Luận chỉ: thực chỉ câu mi, trung chỉ thượng chỉ, vô danh, tiểu chỉ tịnh long, đại chỉ vi khấu.
5. Luận thủ trửu: tiền thủ hướng ngoại thôi, hậu thủ hướng hạ trụy, tiền trửu đối chuẩn cước cân, hậu trửu đối chuẩn hậu cước tiêm.
6. Luận cổ: tiền cổ lĩnh lộ, hậu cổ tọa kính.
7. Luận túc: lí túc trực xuất, ngoại túc vi khấu, túc khấu yếu tiểu, túc bãi yếu đại, túc như tranh nê, bình khởi bình tẩu.
8. Luận cốc đạo: cổ đạo thượng đề khí thông đốc mạch, tiếp chí nhâm mạch, khí như đan điền, thử sở vị đề giang thật phúc.
9. Luận thối: thượng thối đái động khóa bộ, tiểu thối hậu tất đái động hõa bộ.
Ca nhật: thập yếu cửu luận lí yếu minh, sinh hoa biến hóa diệu vô cùng.
Nhược năng ngộ xuất thử trung diệu, chu thân hồn viên nhâm ý hành.
Nguyên tắc kĩ kích
Dĩ chưởng vi pháp, dĩ tẩu vi dụng, dung thích đả suất (vật) nã vi nhất thể, tuân theo tương sinh vô hữu cùng tẫn. Tị chính tựu tà, thuận thế thuận kình, hư thật mạc trắc, thoát thân hóa ảnh. Nhu tắc miên lí tàng châm, triêm niêm tùy hóa; cương tắc lãnh đạn băng tạc, tấn như thiểm điện kinh lôi.
Người luyện công Bát quái bắt đầu từ hành bộ, nội công làm cơ bản, chính hình, thông khí, hiểu kình, thuần thục kĩ pháp, hiểu rõ biến hóa. Lấy bát đại chưởng làm mẫu chưởng, diễn hóa thành các phong cách thực dụng chưởng pháp và sáo lộ. Bát quái chưởng có nhiều chủng loại khí giới, nhưng nổi tiếng nhất là Bát quái đao.
Bát quái chưởng không chỉ là một trong ba môn nội nội gia quyền trứ danh, lưu truyền khắp các địa phương trong nước, mà còn được luyện tập rộng rãi ở nhiều quốc gia.
Trình thức tổng quyết
Bát quái chưởng, tẩu vi tiên, thu tức phóng, khứ tức hoàn, biến chuyển hư thật bộ trung tham.
Tẩu như phong, trạm như đinh, khấu bãi chuyển hoán bộ pháp thanh. Yêu vi đạo, khí vi kì, nhãn quan lục lộ thủ túc tiên.
Hành như long, tọa như hổ, động tự giang hà tĩnh như sơn. Âm dương thủ, thượng hạ phiên, trầm kiên trụy trửu khí quy đan.
Bão lục hợp, vật tán loạn, khí biến thân khu đắc tự nhiên. Khấu bãi bộ, tử tế bàn, chuyển hoán tiến thối tại yêu gian.
Cước đả thất, thủ đả tam, thủ cước tề tiến mạc trì hoãn. Khố đả tẩu, kiên đả chàng, ủy thân tễ kháo ám đính tất.
Cao bất ách, đê bất lan, nghênh phong tiếp tiến tối vi tiên. Sổ ngữ diệu quyết chưởng trung yếu, bất dụng thuần công diệc uổng nhiên.
